ความหมายของทวิภาคี
สำนักงานโครงการอาชีวศึกษาระบบทวิภาคี กรมอาชีวศึกษา (2541, หน้า 2) ได้ให้ความหมายไว้ว่า การจัดการอาชีวศึกษาระบบทวิภาคี (Dual Vocational Training หรือ DVT) คือการจัดการศึกษาโดยอาศัยความร่วมมือกันของสองฝ่าย จึงเป็นรูปแบบของการจัดอาชีวศึกษา ที่อยู่ในลักษณะของความร่วมมือในที่นี้คือ เป็นลักษณะสองฝ่าย ระหว่างสถานประกอบการและสถานศึกษาร่วมกันฝึกพนักงานให้มีคุณภาพ สองสถานที่ โรงงาน (เน้นในการฝึกทักษะ) และในชั้นเรียน (เน้นในการเรียนด้านทฤษฎี) เพื่อสองวัตถุประสงค์ ได้ฝึกงานที่เกี่ยวข้องกับทักษะและได้รับประกาศนียบัตรวิชาชีพ
เฉลิมศักดิ์ นามเชียงใต้ (2541, หน้า 9) ได้ให้ความหมายการจัดการอาชีวศึกษาระบบ ทวิภาคี เป็นการจัดระบบคู่ ดำเนินการฝึกอาชีพให้แก่เยาวชนของชาติ โดยความร่วมมือของสถานศึกษาและ สถานประกอบการ
ไอมูว (iMOVE, 2002, p.27) กล่าวว่า การจัดอาชีวศึกษาระบบทวิภาคี เป็นการจัดฝึกสอง แห่งควบคู่กัน คือ ในสถานประกอบการที่ผู้เข้ารับการฝึกอาชีพที่จะเรียนรู้ภาคปฏิบัติ และสถานศึกษาสำหรับภาคทฤษฎี
สงวน บุญปิยทัศน์ (2544, หน้า 11) ได้กล่าวว่า การจัดการอาชีวศึกษาระบบทวิภาคี เป็นการร่วมกันระหว่างสถานศึกษากับสถานประกอบการ ร่วมกันทำกิจกรรม การรับนักเรียน เพื่อจะฝึกร่วมกัน และเป็นนักเรียนสองเรื่องในตัวคนเดียวกัน คือเป็นทั้งนักเรียนและช่างฝึกอาชีพหรือพนักงานของสถานประกอบการ
จุดมุ่งหมายของการดำเนินการจัดการอาชีวศึกษาระบบทวิภาคี
การจัดการอาชีวศึกษาระบบทวิภาคี เป็นการร่วมมือกันระหว่างสถานศึกษากับสถาน ประกอบการ โดยที่นักเรียนจะมีสถานะเป็นนักเรียนระบบทวิภาคีและนักเรียนฝึกอาชีพซึ่งจะเกิด ผลดีทั้งสองฝ่าย สถานศึกษาบางแห่งได้ดำเนินการจัดการระบบนี้มาตั้งแต่เริ่มต้น ขณะที่บาง สถานศึกษากำลังจะได้เริ่มดำเนินการ การจัดการอาชีวศึกษาระบบทวิภาคีมีจุดมุ่งหมายของการดำเนินการ พอสรุปได้ดังนี้ (สำนักงานโครงการอาชีวศึกษาระบบทวิภาคี, 2541; มันน์, 1999)
1. เพื่อจัดเตรียมกำลังคนทางด้านอาชีวศึกษาเข้าสู่ตลาดแรงงาน
2. เพื่อผลิตช่างฝีมือผู้มีความชำนาญงานเพียงพอทั้งด้านปริมาณและคุณภาพ
3. เพื่อผลิตกำลังคนที่ตรงตามความต้องการของสถานประกอบการ
4. เพื่อจัดการสร้างระบบการจัดการศึกษาวิชาชีพระบบนี้ขึ้นมาเพื่อเป็นการให้โอกาสในการศึกษาวิชาชีพแก่เยาวชนที่สำเร็จการศึกษาในระดับมัธยมศึกษาตอนต้น
5. เพื่อเปิดโอกาสให้บุคคลในวัยเรียนและวัยทำงานพัฒนาตนเองทางด้านวิชาชีพอย่างต่อเนื่อง
6. เพื่อเป็นการเตรียมความพร้อมสำหรับสถานศึกษา ในการเข้าสู่ระบบการปฏิรูปทางการศึกษาตามพระราชบัญญัติการศึกษาแห่งชาติ พุทธศักราช 2542
7. เพื่อเป็นการลดปัญหาในเรื่องงบประมาณในการจัดการศึกษาทางด้านอาชีวศึกษา
8. เพื่อให้นักเรียนได้เรียนรู้การปฏิบัติโดยแท้จริงและมีเนื้อหาที่ทันต่อเทคโนโลยี
9. เพื่อส่งเสริมให้มีการประกอบอาชีพ การจ้างงานและอาชีพอิสระ
แนวปฏิบัติสำหรับบุคลากรประจำหน่วยงาน / สถานประกอบการ
1. แนวปฏิบัติสำหรับฝ่ายบริหารของหน่วยงาน / สถานประกอบการ
– พิจารณาการตอบรับนักศึกษาเข้าฝึกประสบการณ์วิชาชีพและแจ้งให้วิทยาลัยทราบ
– จัดผู้นิเทศประจำหน่วยงานเพื่อให้คำแนะนำและบริการสวัสดิการให้กับนักศึกษาตามความเหมาะสม
– ให้การตอบรับ ชี้แจงระเบียบข้อบังคับ แนะนำสถานที่และบุคลากรที่เกี่ยวข้อง
– ส่งตัวนักศึกษากลับวิทยาลัย เมื่อเสร็จสิ้นการฝึกประสบการณ์วิชาชีพ
2. แนวปฏิบัติสำหรับผู้ควบคุมการฝึกประสบการณ์วิชาชีพ
– ให้คำปรึกษาแก่นักศึกษาในการปฏิบัติงาน
– ประสานงานและควบคุมดูแลการฝึกประสบการณ์ของนักศึกษา
– ปรึกษาหารือกับอาจารย์นิเทศในเรื่อง จุดประสงค์ ขอบข่ายงาน และชี้แจงเอกสารที่เกี่ยวข้องกับการฝึกประสบการณ์ รวมถึงเมื่อนักศึกษามีปัญหา ร่วมกันเพื่อแก้ไข
– ตรวจและลงนามรับทราบในสมุดบันทึกการฝึกประสบการณ์วิชาชีพของนักศึกษาและสมุดลงเวลาทุกวัน พร้อมทั้งให้ข้อเสนอแนะ ถ้านักศึกษาคนใดขาดการปฏิบัติงานติดต่อกัน 3 วัน ขอความอนุเคราะห์แจ้งให้วิทยาลัยทราบโดยทันที
– ประเมินผลการฝึกประสบการณ์วิชาชีพของนักศึกษาตามแบบประเมินผลนำส่งวิทยาลัย